Ψυρή, ένα χωριό μέσα στην πόλη.

Του Ψυρή^[1] είναι ιστορική συνοικία της Αθήνας.

Η συνοικία βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και είναι μια εκ των παλαιοτέρων. Του Ψυρή περικλείεται μεταξύ των οδών Ευριπίδου, Γερανίου, Σοφοκλέους, Αθήνας, Ερμού, Πειραιώς & Αγίων Ασωμάτων. Πρώτη φορά το Ψυρή αναφέρεται στο βιβλίο του Γάλλου ιατρού Σπον με τίτλο «Ταξίδι σε Ιταλία, Δαλματία, Ελλάδα και Ανατολή» το 1678, στο οποίο παρουσιάζεται ως ένα από τα οκτώ πλατώματα^[2] της Αθήνας. Η ετυμολογία της ονομασίας της συνοικίας δεν έχει απόλυτα εξακριβωθεί. Πιθανότατα η λέξη Ψυρή(ς) σημαίνει Ψαριανός και προέρχεται από τις παλαιότερες ονομασίες της νήσου των Ψαρών^[3].

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ο λόρδος Βύρων διέμεινε στην οικία του υποπροξένου της Αγγλίας Θεόδωρου Μακρή, όπου και γνώρισε την Θηρεσία Μακρή, την οποία και ερωτεύτηκε. Εκείνη την εποχή υπήρχε και το αρχοντικό του Κυριάκου Πιττάκη, του μετέπειτα διάσημου για τις ανασκαφές στην Ακρόπολη αρχαιολόγου. Μετά την απελευθέρωση, στην περιοχή εγκαταστάθηκαν διάφορες αρχοντικές οικογένειες όπως αυτή του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Ιωάννη Καρατζά. Ένας από τους διασημότερους κατοίκους του Ψυρή ήταν και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Στην συνοικία κατοίκησε για πάνω απο 20 χρόνια και γι 'αυτο του δόθηκε το προσωνύμιο ο «Ερημίτης του Ψυρή».

Η πλατεία "Ηρώων" του Ψυρή.

Απο το 1870 του Ψυρή είχε μετατραπεί σε μια από τις πιο επικίνδυνες περιοχές της Αθήνας. Αιτία ήταν οι περίφημοι «κουτσαβάκηδες»^[4], δηλαδή οι διάφοροι μάγκες που ζούσαν μέσα στην παρανομία. Οι κουτσαβάκηδες λήστευαν και πολλές φορές δολοφονούσαν εμπόρους με αποτέλεσμα να δημιουργούν μεγάλο φόβο στους περαστικούς. Η αστυνομία σπάνια επενέβαινε αλλά και όταν αυτό γινόταν αποτύγχανε. Το σοβαρότερο περιστατικό συνέβη το Πάσχα του 1847 όταν κάτοικοι της περιοχής έκαψαν το σπίτι του Ισπανοεβραίου τυχοδιώκτη Δαυίδ Πατσίφικο^[5] γιατί τόλμησε να προσβάλει το έθιμο της περιφοράς του Επιτάφιου μετά του οποίου ακολουθούσε τότε το κάψιμο του Ιούδα. Στη συνέχεια ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο, με αφορμή αυτή την καταστροφή, γεγονός που έμεινε γνωστό με τον τίτλο «Παρκερικά». Τελικά η δράση των κουτσαβάκηδων τελείωσε απότομα τον Δεκέμβριο το 1893, όταν και ο τότε αστυνομικός διευθυντής Αθηνών-Πειραιώς Δημήτριος Μπαϊρακτάρης αποφάσισε να καθαρίσει την περιοχή από τα κακοποιά στοιχεία. Μέσα σε ένα μήνα κατάφερε να συλλάβει τους μάγκες της περιοχής και να ανακουφίσει την περιοχή μια για πάντα.

Aν και σήμερα του Ψυρή θεωρείται μια από τις τουριστικότερες συνοικίες της Αθήνας, αντιμετωπίζει προβλήματα συνοχής του κοινωνικού ιστού.

Λαογραφία

Η πλατεία του Ψυρρή λέγεται πλατεία Ηρώων από τα ονόματα των οδών που καταλήγουν σ΄ αυτή. Στη παλιά Αθήνα, προπολεμικά, η ονομασία αυτή αποδίδονταν ιδιαίτερα σκωπτικά για τους "ήρωες", τους κουτσαβάκηδες, της εποχής, που συγκεντρώνονταν σ΄ αυτή.

Επί της βορειοδυτικής πλευράς της πλατείας Ηρώων αναγέρθηκε το 1912 επί δημάρχου Μερκούρη το Α' Υγειονομικό Κέντρο, στο οποίο σήμερα στεγάζονται δημοτικές υπηρεσίες του 3ου διαμερίσματος της Αθήνας.